DJET DHUWAYA Dhäwu ga mali Duṉḏiwuy Wunuŋmurrawuŋu DJEṮ All rights reserved. No part of this publication may be reproduced, stored in a retrieval system, or transmitted in any form or by any means, electronic, mechanical, photocopy, recording or otherwise without the written permission of the publisher. From an original story told by Wakuthi Marawili 1977 Translated into Djapu 1977, by Ḏuṉḏiwuy Wunuŋmurra. 2009 translation in Dhuwaya and illustrations by Ḏuṉḏiwuy Wunuŋmurra. © 2009 NT Government Department of Education & Training, Literacy Resource Development Unit–Yirrkala First printed 2000. Revised and reprinted 2005, 2009. Published by NT Government Department of Education & Training, Literacy Resource Development Unit–Yirrkala C/- Yirrkala Community Education Centre PO Box 896, Nhulunbuy NT 0881 Tel 08 8987 1988 Fax 08 8987 1725 ISBN: 978-0-86409-898-6 DJEṮ Dhäwu ga mali Duṉḏiwuy Wunuŋmurrawuŋu Baman' birr yukurra nhina Djeṯ ga nhanŋu mäḻu'miŋu, ŋäṉḏi'miŋu maṉḏa ga ŋathi'miŋu. Yo. Waŋganymiyu waluyu maṉḏa ŋäṉḏi'miŋu maṉḏa marrtjina retjayi ŋathawu maṉmuŋawu. Ga ŋayitja nhina bäyma mäḻu'miŋuwaya, ga ŋathi'miŋuwaya ŋayambalkŋu. Ŋayi Djeṯtja ŋayawurkthun bitjana, “Way, Mäḻu ŋarraya yurru marrtji ga merriya' buma raŋiku guyawu.” Yuwalkthi ŋayi märrama garrtjpatja bala yaw'-yawyuna merriya'na yäna bili dhaŋaŋguma ga burumun mulka. Bala ŋayi nhäma be-nhä gurrŋandhinya-ya gapuyi. Bala ŋayi guyaŋina “Nhä ŋunhatja ŋarraku, guya? Bay nhä? Nhä mak ŋunha ŋi, ŋuykal? Bay nhä, burrumiṯpa?” Galkithina marrtji, galkithina. Ga yäna bili ŋayi nhäma galkiŋu. “Way! Guyaŋga! Dhuwaya ŋarraku yulŋutja! Guyaŋga!” Bala ŋayi märrama guyatja ŋayŋu marrtji ŋayambalkthina, bili ŋayi wirrkina goŋmiyina. Marrtjina bala ŋayi ḏuwaṯthuna ga ŋayambalk mulkana. Nhinanatja ŋayi galki gurthayi bala ŋayi bathayana guyatja. Ŋayi bäpa'miŋuyu nhäŋaya bala ŋayawurkthuna, “Gäthu, ŋarrakutja muḻkurr?” “Ŋe. Dhuwaya barrpatja yäna gathanmi.” “Gäthu, ŋarrakutja ŋalthiriny?” “Ŋe. Dhuwaya barrpatja yäna gathanmi.” “Gäthu, ŋarrakutja dhaŋaḻirrŋaḻirr?” “Dhuwaya barrpatja yäna gathanmi.” Nhärana marrtji, guyatja ga yäna bili ŋalwuruŋdhina. Bala ŋayi nyaŋ'thunana. Ga bulu ŋayi mäḻu'miŋuyu ŋaŋ'thuna “Gäthu ŋarrakutja balkwak.” “Ŋe. Dhuwaya barrpatja yäna gathanmi!” Ŋayitja yäna nyaŋ'thuna warray, nyaŋ'thuna warray nyaŋ'thuna warray ga yäna bili ŋarakayi gutjparr'yuna. Bäyŋuna ŋayi ḻäy-gorana ga gathaya nhanukalaŋuwu mäḻu'miŋuwu. Bala ŋayi mäḻu'miŋutja ŋayawurkthuna bitjana, “Gumurrtjararrk gäthu, ŋarraya yurru marrtji guyayi dhipawala yarrupthun wal'walyun dhumuŋu, djaṉdjiṯtjiṯ, dharrkayarrka. Djuku nhokaya ŋayi ŋal'yu. Gumurrtjararrk.” Bala ŋayi yarrupthunana guyayina. Ḻukuraŋayana ŋayi, ḻukuraŋaya dhaŋaŋdhinana marrtjina dhaŋaŋdhinana dhaŋaŋdhinana ga yäna bili waṉa-djawaryuna ŋayi. Bala ŋayi ḻiw'yuna roŋiyina wäŋayina. Ŋayi nhäŋaya Djeṯthu ṉakutja nhanŋu, bala ŋayi buku-warrwarryuna guyawuna. Bala galkayana marrtjina, bala ŋayi nhäŋaya warray mäḻu'miŋuyutja, ŋayŋu gombuŋaya ŋunhi guya. Bulu ŋayi ŋawaṯthuna, ga ŋayitja yäna gombuŋaya ŋanya. “Mäḻu ŋarra dhuwaya ŋawaṯthun?” “Ye-e-e-e-e, ga burrwarr.” “Mäḻu ŋarra dhuwaya ŋawaṯthun?” “Ye-e-e-e-e, ga burrwarr.” “Mäḻu ŋarra dhuwaya ŋawaṯthun?” “Ye-e-e-e-e, ga burrwarr.” Bitjana bili, bitjana bili, bitjana bili ga yäna bili dhawar'yuna. Bala ŋayi ŋäthinana ŋunhaya galki ṉakuŋu. Maṉḏatja yäna ḻukana warray. Bathaya maṉḏa marrtjina ga bitjayaŋga ŋayi nhärana gurthaŋutja buluna yepnha. Ŋayitja ŋäthinana, ŋäthinana, ŋäthinana. Ga yäna bili bulka marrtjina ḏurryuna, yäna bili waṉa marrtjina bulkamiyina, maŋutji marrtjina bilyuna, ḻukutja marrtjina wäyindhinana. Bala ŋayi wäyindhinana. Maṉḏatja momana ḻukana yakana ŋanya maṉḏa nhäŋaya. Buṯthunatja ŋayi bala ŋal'yuna mawurrakiyi. Ga bulu ŋayi ŋäthina “Djeṯ..., djeṯ..., djeṯ..., djeṯ...,” bitjaya ŋayi ŋäthinatja ŋunhaya garrwarnha mawurrakiŋuna. Maṉḏatja nhäŋaya yukurrana ŋanya gonhayuna. Bala maṉḏa ŋäṉḏi'miŋuyutja maṉḏay ŋäkuya ŋanya rirrakaynha ŋayi marrtjina ŋäthina, “Nhaltjan ŋunhaya maṉḏa ŋarraku yothuna ŋoy-märrama, mäḻu'miŋuyu ga ŋathi'miŋuyu? Ŋali yarrupthunna marrtji gul'.” Ŋayi yänana ŋäthina “Djeṯ..., djeṯ..., djeṯ.., djeṯ...,” bena-wala barrkuna yolkayana. Ŋayi nhäŋaya gurrana mäḻu'miŋuyutja bala buṯthunana. Bulu ŋayi ŋathi'miŋutja bitjaya bili gonha'yuna nhätja malana nhakuna guya, gurtha, buṉbu, bathi ga miyalknha maṉḏana. “Ŋak, ŋak, ŋak, ŋak.” Ŋal' mawurrakiyina. Bala waya buṯthuna ŋäthinyamina garrwarnha, yurru warrpamnha wäyinnha waya. “Djeṯ.., djeṯ..., djeṯ..., djeṯ...,” bitjaya. Maṉḏa ŋänḏi'miŋuya maṉḏa yarrupthun nhäma bäyŋuna yana buṉbuna, ṉakuna, guyana mala, ga gurthana. Bala maṉḏa ŋayawurkthuna, “Dhawulnha dhuwaya yolŋu'-yulŋutja, ŋali marrtjina ḏuwaṯthuna dhipana-wala ya' ḏiltjiyina.” Yuwalkthi, nyaŋ'thundja maṉḏa nhina guyatja ŋayŋu ḏuwaṯthun ḏiltjiyina, nhinatja maṉḏa marrtji guṉḏirrthi warray. PRINTED BY YIRRKALA CEC’S LITERACY RESOURCES DEVELOPMENT UNIT