Kaja-ngarna Punyuk-kaji with Violet Donald Nanaku, Biddy Wavehill Nangala and Josephine Oscar Nampin Gurindji Kupuwupu Nyawa-ma yuka-ma kupuwupu. Ngurnalu kamparnana boilembatparla. Ngulu payanana kukijkarra yapayaparlu, ngurnayinangkulu jayingana kulyurrkap-kaji-wu. 'This grass is kupuwupu. We cook this, we boil it and the kids drink it. We give it to them when they have a cough' Ngapuk punyu nyawa-ma. Lemon-marraj kartiya nyamurla lemon kuya-marrajparla, ngapuk payanana nyawa-ma yuka-ma. 'This one smells good. It is like the lemon grass white people have. It smells like that when you smell it. Kupuwupu ngunalu tarl panana ngumpittu-ma. Ngunayinangkulu taruk manana, ngunayinangkulu jayingana kukijkarra kuyany-ma yuka-ma marntaj. 'We Aboriginal people call it kupuwupu. We bathe people and give it to them to drink, this kind of grass and then they're good.' Nyawa-ma yuka-ma kupuwupu Manyanyi Nyawa-ma manyanyi. Nyawa-manalu manana manyanyi tarukapku. Nyamulu karrinyana karu-walija yitji en nyamulu karrinyana kulkulya-yawung, ngunalu manana nyawa na, ngunayinangkulu tarukap manana murlungku na, nyawa manyanyi. 'This one is manyanyi. We get this manyanyi for bathing,. When the kids are itchy and when they have a cough, we get this and bathe them in this one here, this manyanyi.. Nyawa-ma manyanyi Karnpirrkarnpirr Nyawa-ma karnpirrkarnpirr. Ngunayinalu yuwanana marntarawu janga-ma karrwanana, kuyangka-ma nyarrulu-ma ngulu jamanarla nyampaka wulungka-ma marungka-ma, murlu-jawungkurlu ngunayinalu kamparnana 'This one is karnpirrkarnpirr. We put it on them for scabies when they have sores like this on their feet, lower leg or bum, With this, we cure them. Ngunalu kurtukurtu-ma yuwanana na wumararla-ma kuya, ngunayinalurla palnyangpalnyangkarra na yuwanana na palnyangpalnyang palnyangpalnyang ngunayinalurla yuwanana nyawa kuyangka jangawu marntarawu. 'We grind it on a rock and dab it on like this, for them, on the sores and the scabies' Nyawa-ma karnti-ma karnpirrkarnpirr Wariyili Nyawa-ma wariyili, kungulu-marraj ngu karrinyana kikkik boilemkurla-ma nyamunalu kamparnana nyawangka-ma. 'This wariyili goes blood red when you boil it in water.' Ngunayinangkulu karu-walija-ma ngunayina tarukap, nyamulu yitjiwan karrinyana, wartan-ma nyampa-ka, marntara-yawung. 'We bathe the kids in it when they are itchy on their hands/arms, or anything with scabies' Ngunayinangkulu tarukap na yuwanana, ngalyak manana nguyina murlungku-ma kamparnana nguyinangkulu, ngulurla yanana jijawu, nguyina nyangana kirlka, nyawa-nginyi na, medicine-nginyi, bush-medine-nginyi, wariyili-ma. 'We bathe them and this heals them, cooks them. When they go to see the sister, she sees them cured then, from this medicine.' Nyawa-ma karnti-ma wariyili Yirrij-kaji Nyawa-ma yirrij-kaji. Jangka-karni-wu purrupurru. Ngunayinangkulu kamparnana murlu-jawung-kurlu-ma. Yirrij-kaji-yawung-kurlu, nyawa-ma yirrij-kaji-ma kampa-rnup marntara-yawung-ku nyampa-wu -kulkulya, ngarlaka wankajku kuya-wu. 'This is the yirrij-kaji. It is for when you are really sick too. We cook them using this one - for scabies, cough, headache or anything bad like that. ' Karu purrupurru nyumu-lu karrinyana ngajkurla-yawung-ku. Jampurn nguyinangkulu kamparnana nyawa-yawung-kurlu, nang-kaji ngu nyawa mantarla part im stickywan init part nyawa. 'Also when kids have diarrhoaea, we cook them with this one. It feels a bit sticky this one, doesn't it.' Nyawa-ma karnti-ma yirrij-kaji Kirtpan Nyawa-ma kanyjurra kirtpan. Milangka wankajju-ma. 'This one down there is the kirtpan. It's for bad eyes.' Pudim kuyanyja pudim kalypak. Yukangku-ma turrp. 'Press it like that, make it soft.. Pierce it with a piece of grass.' Nguyina ngapanyjiwu. Kuya-ma nguna yuwanana, nyangka! 'It's for their eyesight. I put it like that, see!.' Pinampalij Nyawa-ma pinampalij jangangkawu. Ngunalu yusim manana kamparnana, ngunalu tarukap karu ngajkurlarla nyampa-kari nguyina. 'This desert rose is for sores. We get it then cook it then wash kids with diarrhoea or whatever.' Jungkarttu nguyinangkulu jiyarnana murlujawung-ma ngamanpurru, pinampalij, marlarn, kanyjupal warnjirr. Kaninyjal ngunalu yuwanana nyawa-ma warnjirr karuwu ngajkurlawu. 'They cook it with conkerberry, desert rose, red river gum, mix it up. We mix this up for kids with diarrhoea' Pinampalij Lawa Nyawa-ma lawa ngarlakawu wankajku enijingku, nyampayirlayawung, marntarayawung. Ngunalu kamparnana yarrinti-nginyi-wu nyampa-nginyi-wu. Ngayiny tu ngurna ngarlaka wankaj, nyawa-ma ngurna kampawu. 'This lawa is for headaches, for anything, if you have scabies, anything. We cook it for sickness from curses or from anything. I have a headache so I will cook this.' Nyawa-ma karnti-ma lawa Based on the video produced by Erica Charola. Transcription by Erica Charola Book produced by Felicity Meakins Diwurruwurru-jaru Aboriginal Corporation PO Box 871 Katherine NT 0851 © 2003