Djämapuy Dhäwu Mala All Rights Reserved Text © Shepherdson College 1983 Illustrations © Bärra'ŋur press 1983 Djämapuy Dhäwu Mala photographs by Michel Lapointe written by V. Daykamalu We Acknowledge the Aboriginal Arts Board Contribution Ŋatha Bathanamirr Ŋatha Bathanamirr Dhiyaŋuwurruy yolŋu'-yulŋuy ŋuli ŋurruŋuny dhunupayam yumurrku ŋatha mala bala dämbalil ga yurrnha walal ŋuli gapuny rarryun bala ŋomanna ŋathany dämbakuman, bala bathanna gitjinlilnha borumguman. Ŋatha Bathanamirr Ganydjarr Murryunnamirriŋur Wäŋaŋur. Ganydjarr Murryunamirriŋur Wäŋaŋur Dirramuwurruy ŋunhi ŋuli ga djäma dhiyal wäŋaŋur, walal ŋuli ga djägany ganydjarrwu. Walal ŋuli nhäma'-nhama marrtji ganydjarrnydj a ŋamatham, märr ga dhu yaka balaŋ ŋula nha yätjirr yalalany, Bili ganydjarrnydja ŋuli marrtji ga buku-ḻiwmaram ŋayatham dhuwal wäŋa bala’mirr mala. Walal ŋuli gurrupan ŋunhi ganydjarrnha weyika' ga gapu märr dhu ga waṉḏirr ŋamatham. Ŋunhi ŋuli baḏayala' mukthun, walal ŋuli waṉḏirr ga buludhi djäma manymakkum. Ganydjarr Murryunnamirriŋur Wäŋaŋur. Girri'-Dharpunhamirr Wäŋa. Girri'-Dharpunhamirr Wäŋa Manydjarrkany' walal ŋuli ga woda bala Darwinlil. Ga ŋunhi ŋuli bunany, bala walal ŋuli marrtji gulkthunna girrikuman, bala marrtji dharpuman. Ŋal'maramany marrtji ga be ŋayi ŋuli ga gorrumany. Ga wiripuny walal ŋuli djalim bala bitjan wiripuŋulil wäŋalil malaŋulil. Dhiyalnydja bänydjiny walal ŋuli djalimdhi girri' mala. Girri'-Dharpunhamirr Wäŋa. Bindjinaw - djämamirr. Bindjinaw -djämamirr Djiyalnydja djämaŋur walal ŋuli djäma rrupiyaw malaŋuw yolŋu'-yulŋuw ŋunhi walal dj ämamiriw, dhuwaymiriw, ga rerrimirr. Wiripuny walal ŋuli djäma djamarrkuḻiw rrupiya ŋunhi. Bindjinaw-djämamirr. Watjpil Watjpil Watjpilŋurnydja walal ŋuli mirithirr guŋga'yun yolŋu'-yulŋuny, nhakun rerrimirriny, yothumirriny, ga wiripuny yolŋuny ŋuli ŋayi ga mirithirr rirrikthun ga bäyŋun nhanŋu ganydjarr ŋunhi ŋayi dhu marrtji watjpillil gäna. Walal ŋuli marrtji djämamirr ga nhäma ŋanya ŋunhal nhanukal wäŋaŋur. Ga guŋga'yunawuynydja walalaŋguŋ mirithirr yindi napurr ŋuli märram. Watjpil Biḻayin Gänhamirr Biḻayin Gänhamirr Biḻayin gänhamirr ŋuli ga djäga biḻayingu. Yurr ŋurruŋuny ŋayi ŋuli ŋathil nhäma'-nhama biḻayinnha nhä ŋunhi giṉiŋgarr mala buṯthunaraw. Bala ŋayi ŋuli buman weyika' biḻayinlil märr ŋayi dhu ga biḻayindja buṯthun manymakkuman. Bala ŋayi ŋuli marrtji galkana ŋathany ga nhä mak ŋula nhä ŋunhi ŋayi dhu gäma wiripulil wäŋalil. Wiripuny ŋayi ŋuli gäma yolŋu'-yulŋuny. Ga balanya. Biḻayin Gänhamirr. Mikanik Mikanik Ŋunhi ŋuli mutika bakthun wo yätjirr Walal ŋuli yolŋu'-yulŋuy gäma walalaŋgal djämaw, märr walal dhu ga djäma manymakkum, ga wiripuny ḻuku walalaŋ mutikaw bo'yun ḏälkum. Ga wiripuny walal ŋuli gurrupan walalany biturul mutikalil märr dhu ga mutikany waṉḏirr yan, Yurr walal ŋuli ŋunhi mali'yun biturulwuny. Mikanik Dakabuk Dakabuk Dhiyalnydja walal ŋuli ga bathan ŋatha bala djalim yolŋu'-yulŋuwnha. Ŋathany muka walal ŋuli ga bathan dharrwa mirithirr balanya nhakun djukitjuki, ŋanak buliki, mapu ga berratha warrakan'mirr. Dakabuk Ŋarirri' Djämamirr Ŋarirri' Djämamirr Ŋurruŋuny walal ŋuli marrtji ga gaṯmaram ŋarirri mala ganybuy, bala marrtji galkanna yindilil banikin'lil. Bala gäman walal ŋuli wäŋalila. Ŋunhal wäŋaŋurnydja walal ŋuli djalimnha marrtji yolŋu' -yulŋuwnha. Ga rrupiyany walal ŋuli märram ŋunhi bala walal ŋuli mala-gulkmaraman, nhanŋu ganybu waṯaŋuw ga dj ämamirriw malaŋuw. Ŋarirri' Djämamirr Wäŋa ŋunhi djamarrkuḻiw' ŋuli ga djäka Wana ŋunhi djamarrkuliw’ ŋuli ga djäga. Dhiyalnydja wäŋaŋur walal ŋuli ga djäga yumurrkuw djamarrkuḻiw. Bäyŋun walal ŋuli gi marrtji wukirrilil. Ga wiripuny ŋäṉḏi'mirriŋuy walal ŋuli ga djäma, ga walalnydja djamarrkuḻiny mala walalaŋ ŋuli ga nhina dhiyakurruŋgala djämamirriwal djägaŋur. Ŋäṉḏi'mirriŋuynydj a walal ŋuli rrupiya gurrupan walalaŋgal, märr walal dhu yalala marram walalaŋ ŋatha, ga ŋarkula mak ŋula nhä mala. Wiripuny walal ŋuli ga buḻ'yun, ga ŋorra ŋunhiliyi. Ga gäma walalany walal ŋuli djämamirriynydja mala bala maranhu-gänhalil. Manymakkum muka walal ŋuli ga djägany napurruŋgalaŋaw djamarrkuḻiw. Rrupiya-Rulwaŋdhunamirr Wäŋa. Dhiyalnydja djämamirriy walal ŋuli märram rrupiya yolŋu'-yulŋuw bala galkanna walalaŋ, bili walal yaka djäl walal dhu ŋayatham goŋdhu. Yalalaŋumirr ŋunhi walal dhu djälthirrnydja ŋuriki rrupiyaw , walal dhu marrtji bala gulkthunna walalaŋguwuy. Wäŋaŋur dhiyalnydja walal ŋuli ga djäga ŋamatham limurruŋgalaŋuw rrupiyaw. Wäŋa ŋunhi ŋuli ga Lata ga Bätjul mala ŋuli ga gärri. Lata ga bätjuḻ ŋunhi yolŋu’-yulŋuy mala ŋuli yängum, walal ŋurruŋuny ŋuli gäma dhipal buṉbulil, märr walal dhu ga dhäm'mirriyam. Ga yurrnha ŋayi ŋuli ŋunhi gärriny bathililnydja. Bala walal ŋuli djuy'yunna. Ga wiripuny djorra' balanya nhakun lata ga bätjuḻ ŋunhi ŋuli ga marrtji biḻayindhu beŋur bala wiripuŋur wäŋaŋur mala, ga ŋurruŋuny dhu bitjandhi bili gärrin dhipal buṉbulil. Ga yurrnha dhu yolŋu'-yulŋuynydja märra'-marram. Wälitj. Wälitj Wälitjtja dhuwal balanya bili manymak guŋga'yunamirr. Dhiyalnydja limurr dhu dhäwu maḻŋ'maram nhaltjan ŋuli wiripuŋuŋur wäŋaŋur ga nhina yolŋu'-yulŋu. Ŋuli dhu ga yolŋu ḏukṯukthirr ŋula nhaku girriw' bala Darwinlil ŋayi dhu waŋa wälitjkurrnha yan. Bala ŋuli girriny' buna bondin yan. Gätni Gätniŋurnydja walal ŋuli ga djäma yindi. Ŋurruŋuny walal ŋuli munatha' buma, bala marrtji lämu-nhirrpanna ŋathan mala. Beŋuryiny walal ŋuli gapuynha yurr'yun, ga ŋathany ŋuli marrtji ŋuthanna ŋamathaman. Bala ŋuli borumdhirr, bala gulkthunna Dhäŋur beŋuryiny walal ŋuli marrtji djalimnha wäŋakurr borumdja ga ŋathany balanya nhakun bäwaŋ, djukakin, wun' thiŋ, mäŋgu, läyman, gukunat ga wiripu-wiripu mala ŋatha ga borum ŋunhi walal ŋuli ga ŋuthanmaram.