WARNAPARI MANU WARNA (Warlpiri version of the Navajo Coyote tale of the Navajo Coyote tale of Mą'ii dóó Tł'iish, pp.16-20 of Coyote Tales by William Morgan. et al., BIA. 1949. Assembled at MIT, May. 1979.) COYOTE AND SNAKE One day Coyote was walking along. He met Snake. He said to Snake, "Come to see me. Eat with me." Snake said, "All right. I will eat with you." Snake went with Coyote. He went into the hogan. He wrapped himself around Coyote's fire. He wrapped and wrapped and wrapped himself until he was in the hogan. MĄ'II DÓÓ TŁ'IISH Łah jį́į́go Mą'ii jooldlosh ńt'éé'. Tł'iish bił 'ałdááh jit'áázh jiní. Tł'iish kóbizhdííniid jiní, "Shaa díínááł. Sits'ą́ą́' 'adííyį́į́ł." Tł'iish 'áni, "Hágoshį́į́. Nits'ą́ą́' 'adeeshį́į́ł." Tł'iish yę́ę Mą'ii yił dah dį́į́'áázh jiní. Hooghan léi' góne' yił yah 'ii'áázh. Mą'ii bikǫ' yę́ę yinás'na'. Náás yi'nah dóó yi'nah, wónáásdóó hooghan góne' yah 'ee'na'. WARNAPARI MANU WARNA Nyurruwiyilpa yaninjayanu Warnapari. Warnakulkurla rdipija Warnapariji. Wangkajalkurla Warnapariji Warnakuju, "Yantarniji nyanjaku. Kapirnangku yinyi kuyu manu miyi ngarninjaku." Ngulajangkaju, Warnalkurla wankaja Warnaparikiji, "Yuwayi. Kapirna yani nyuntunyangukurra, yinpaju yinyi." Rdanparnu1kurla Warnaju Warnaparikiji. Yanupala Warnaparikirlangukurra. Yukajalkupala yujukukurra Warnaparikirlangukurra. Ngulajangkaju, warnalku ngunanjunu warlungka warri­kirdikirdi. Wayurnunyanu, wayurnunyanu, wayurnunyanu ... Yangka mirlingirringirri­jarrijalku warlungka warrikirdikirdi. Ngulajangkaju, muku-yukajalku Warnaju kirrirdinyayirni. There was no room for Coyote. Snake waited for Coyote to bring him some food. Coyote was angry. He was angry because there was no room for him in the hogan. He got some old rabbit bones. He threw them into the hogan to Snake. He said, "I forgot to tell you. I was hungry, so I ate the meat. I have only these bones." Snake was angry, too, but he said nothing. Soon he began to unwrap himself. He unwrapped and unwrapped and unwrapped. He began to go away. He said to Coyote. "Come to my house tomorrow. Come to my house, and eat with me." Mą'ii yę́ę doo bá hoo'a' da jini. Tł'iish yę́ę Mą'ii ch'iyáán yah 'iidookáłígíí yiba' sitį́. Mą'ii bá hóóchįįd. Hooghan góne' doo hoo'a'igíí yiniinaa bá hóóchįįd. Gah bits'in t'áá shiidáą'dii léi' néidiinil. Hooghan góne' Tł'iish yił yah .'ayiistł'iid jiní. 'Áko 'áni, "Baa yisenah lá. Dichin shi'niithįįgo 'atsį'yishghal, 'áko 'ats'in t'éiyá yidziih." Tł'iish yę́ę́ 'ałdó'bá hóóchįįd, ndi t'áadoo haadzíí'da. T'óó náootáadgo yaa nidiidzá. Náootáád dóó náootáád dóó náootáád. Nikee'na'. Mą'ii yichį haadzíí', "Yiską́ągo shighandi diinááł. Shighandi diinááł dóó sits'ą́ą́' 'adiiyį́į́ł." Ngulajangkaju, jaarlmanurlajinta Warnaparikiji. Warnajulpa ngari ngunaja, pardarnulparla Warnaparikiji, yungurla ngaka yungkarla miyi manu kuyu. Kulu­jarrijalku Warnapariji, Kulujarrijalparla Warnakuju, kujalparlajinta jaarlmanu. Ngulajangkaju, Warnaparirlilkijana yungkurnu panu nyurruwarnu yangka kuyukurluwangu turnumaninjarla kujurnu yujukukurra. Wangkajalkurla Warnakuju -- kujarla wangkaja: "Kuyurna muku-ngarnu yarnunjukurlu, yungkurnumipa karnangku mardarnilki nyampu. Warnaju kulujarrijayijala, kala ngarilpa ngunaja wangkanjawangu. Jungarni-jungarni-jarrijalku -- yangka kujalpa warrikirdikirdiwiyi ngunaja, yangka mirlingirringirriwiyi kujalpa ngunajawiyi, ngulaju1panyanu jungarni­jungarni-manu yaninjakungarntirli. Wangkaja1kurla Warnaparikiji, "Nyanjankarniji jukurra. Kapirnangku yinyi kuyu, yinpaju jajarni kuyu." The next day Coyote got some cedar bark. He made a long tail from it. He tied it to his own tail. Then he laughed to himself. He thought, "I'll get even with Snake." He walked into the hogan. He wrapped his tail around him. He wrapped and wrapped and wrapped until his tail was in the hogan. There was no room for Snake. Snake got an old dead mouse, and threw it into the hogan for Coyote. Biiskáni Mą'ii 'azhííh 'áłah 'áyiilaa. Bitsee' 'ayóí 'áníłnééz yee 'áyíílaa. Bitsee' yíyiistł'ą́'. 'Áádąóó hááhgóóshį́į́ 'anádloh. Kót'éego tsídeczkééz. "Tł'iish bił k'éédideesh'nííł" Hooghan góne yah 'ííyá. Bitsee' 'ák'iididisgo yaa nídiidzá. 'Ák'íídidis dóó ák'íídidis dóó́ 'ak'íídidis wóną́ą́sdóó hooghon góne' 'ałtso yah 'ayííshóód. 'Áko Tł'iish yęę́́ doo bá hoo'a' da. Tł'iish na'ats'ǫ́ǫ́si t'áá shiidą́ą́'dii daaztsǫ́ǫ́ léi' néidiiłtį́, dóó Mą'ii yił yah 'ayiyiiłhan. Ngulajangkaju, jukurra, Warnaparirlilki wurdamirri manunjunu yangka ngirnti kirrirdi ngurrjurnaninjaku yangka Warnapiya kirrirdinyayirni. Ngarlarrinjakarrarlu­nyanu ngurrjumanu ngirntiji. Rdiinpungunyanu ngirntingka nyanungunyangurla. Mannginyanjarla wangkaja1ku, "Kapirnajurla kunkamanilki, kujajurla jaarlmanu Warnangkuju pirrarnirli, ngulakulku kapirnajurla kunkamanilki jalangurlu. Ngula­jangkaju, yukaja1ku yujukukurra Warnakurlangukurralku. Wayurnunyanu, wayurnunyanu. wayurnunyanu, wayurnunyanu yangka mir1ingirringirrikarda, yangka Warnapiyarlu kirrirdinyayirnirli. Jaarlmanurlajinta Warnakulku. Kulalpa yukayarla Warnaju lawa. Jaarlamanurlajinta Warnaparirliji. Kulujarrijalku Warnaju. Jungunypa nyurnu pukulyu maninjarla kujurnu kaninjarra Warnaparikirra. Coyote was very angry. He said, "An old dead mouse. I will not eat on old dead mouse. I would eat a snake before I would eat an old dead mouse." Coyote began to unwrap himself. He unwrapped and unwrapped and unwrapped. He started home. Snake put the end of Coyote's tail in the fire. It began to burn, but Coyote did not know it. Mą'ii yęę́́ bá hóóchįįd. Dóó 'áni, "Na'ats'ǫǫsi táá shiidʼą́ą́'dii daaztsą́ą́ lá. "Na'ats'ǫǫsi táá shiidʼą́ą́'dii daneeznánigii doo yishą́ą do." Tł'iish 'áłtse yishghalgo t'eiyá na'a­ts'ǫǫsi t'áá shiidą́ą'dii daneeznánigii deeshiił." Mą'ii bitsee' náyoołtáadgo yaa nidiidzá. Náyoołtáád dóó náyooł­táád dóó náyoołtáád. 'Aádóó hooghangóó doh nidiidzá. Tł'iish Mą'ii bitsee' ninit'i'ígi yidiíłtła. Diiltła, ndi Mą'ii doo bił beehózin da. Kulujarrijalku Warnapariji. Wangkajalku kuja, "Kulalparna nganjarla ya1umpuju jungunypa pukulyu, lawa. Warna yilparna nganjarla pukulyuwangukatu." Warnaparirlilkinyanu jungarni-jungarni-manu -- jungarnimanunyanu, jungarnimanu­nyanu, jungarnimanunyanu -- ngurrakurra yaninjakungarntirli. Pardijalku. Kala Warnangkulkurla ngirnti wakirdi yirrarnu warlungka yungu jankajalku. Jankajalparla ngirntiji kirrirdinyayirniji Warnaparikiji waparlku. Warnaparilpa yaninjayanu ngurrpa ngirntikiji kujalpa jankaja warlujangka. Coyote walked on. His tail burned very slowly. When Coyote was almost home he smelled fire. He thought it was the fire in his hogan. He said to himself, "Good. My fire is still burning. My hogan will be warm." He started in the door. Just then the fire burned Coyote's own tail. The bark was all burned up. Coyote ran over the hill as fast as he could go. Now Coyote never goes to visit Snake. Mą'ii yęę́́ yigááł. Bitsee' t'áá 'ííyisíí hazhóó'ógo dook'ą́ą́ł. Mą'ii k'adę́ę́ bighandi nádáahgo kǫ́' yishchą́ą́'. Shighan góne' kǫ́'ígíí 'áhálchin nizin. 'Áko 'áni, "Yá'át'ééh. Shikǫ́ t'ah diltłi' 1á. Shighan góne' shįį honeezdo." K'adęę́́ yoh 'iighááh. Ts'ídá 'ákohgo Mą'ii yęę́́ bitsee' díílid. 'Azhííh yęę́́ 'ałtso 'adíík'ą́ą́' lá Mą'ii yęę́́ t'áá 'awołi bee ha’ą́ą́ 'eelwod. 'Áko k'ad Mą'ii doo Tł'iish yaa yjnit'́į́į da. Yaninjayanulpa Warnapariji. Ngirntilparla pingka jankanjayanu Warnaparikiji waparlku. Kujalpa yukajarra nyanungunyangurla ngurrangka, ngulaju parntinyangu warlulku. Warlulku parntinyangu jankanjakurra1ku. Kulanganta warlu nyanungunyangu yangka ngurrangawarrpa kuja yapurnu mungalyurrurlu yangka wurnakungarntirliwiyi. Wangkajalkunyanu Warnapariji, "Ngurrju nyampu. Warlu kaju jankamijiki ngurrangka. Kapiji purlkumani. Kapirna pirriyarla nyinamilki, yunguju warlungku purlkumanilki." Ngulajangkaju, kapi yukayarla yujukukurra, kala warlungkulku jankaja ngirnti. Parnkajalku kilji pirliwana kankarlumparra. Jalangu-jalangu, kulakarla yani Warnapariji Warnakuju nyanjaku, lawa. Warna ka yampimi Warnaparirliji." Ngulajuku.